Emanuel Lasker

Zo zag onze eigen GM probleemoplosser Dolf Wissmann in het verslag van NEO-LaskerII, bij de salonremise aan bord 1 de naam Sjoerd Hoekstra voorbij komen. Dit blijkt ook een problemist te zijn die in 2006, samen met Dolf, een prestatie van formaat heeft neergezet. 
Voor de liefhebber:

(artikel Dolf Wissmann, zoals het ongeveer verscheen in Probleemblad nr. 6 (nov-dec) 2006)

Niemijer verbeterd

Het probleem van iemand anders verbeteren is iets waar sommige componisten niet snel aan zullen beginnen en enige voorzichtigheid is ook altijd wel geboden.

M.Niemeijer, Funkschach 1926

Mat in vier zetten

1.Lg7! dreigt 2.Pf6+ Kxe5+ 3.Pd5+ Kxd5 4.Txd4#

1… Lc3 2.Tc7! + 3.Lc8 + 4.Lxb7#

1… Te4 2.Lxh6! + 3.Lxf4 + 4.Le6#

1… Txd3 2.Le8! (dreigt 3.Lf7+) Pe6 3.Lf7 Txe5 4.Pf6#.

Maar Niemeijer is niet meer onder ons en nodigt in zijn boek ‘Honderd en één nacht’ (1983) bij de beschrijving van bijgaande vierzet als het ware de lezer uit:

‘Zouden wij na de sleutelzet als dreiging terstond 2.Tc7 3.Lc8 spelen, dan kan zwart pareren door 2… Lc1 3… Dxb4 te spelen. Ook 2.Lxh6 3.Lxf4 zou als dreiging niet opgaan, daar zwart deze zou pareren door 2… Th2 3… Dxe5. Het is derhalve zaak de zwarte Dame de doortocht naar b4, resp. e5 te beletten en daarvoor is het nodig de zwarte Loper op c3, resp. de zwarte Toren op e4 ‘vast te zetten’. Nr. 29 is ongetwijfeld mijn beste vierzet en het diepzinnigste probleem, dat ik in mijn lange probleemcarrière heb gemaakt. Toch ben ik er niet geheel en al tevreden over. Dat zou ik pas zijn, indien als in de diagramstelling 1.Tc7 en 1.Lg5 als verleiding zouden falen. Bij 1.Tc7 is daarvan wel sprake, bij 1.Lg5 echter niet, daar zwart eenvoudig met ph6 de Loper neemt. Pion h6 weglaten, kan niet. Er zou dan een venijnige nevenoplossing zijn: 1.Lg5 Th2 2.Lxf4 Dxe5 3.Lxe5! Met een bedroefd hart heb ik mij dan ook bij het niet volmaakte moeten neerleggen. Er is nog een vrij moeilijke, niet voor de hand liggende, derde variant: 1… Txd3 2.Le8 dreigt (Pe6) 3.Lf7(+) Pe6 (Txe5) 4.Lxe6# (Pf6#).’

Je zou misschien meer harmonie in het witte spel in de hoofdvarianten (2.Tc7 ruimt veld c8, terwijl 2.Lxh6 de lastige dekker op f4 wil slaan) wensen, maar niettemin is het ‘vastzetten’ van de zwarte stukken op b3 en d4 een aantrekkelijk idee.

De opmerking dat 1.Tc7? wél een falende verleiding is, is overigens zeer betrekkelijk want deze faalt naast 1… Lc1 en 1… Le3 (thematisch, maar wel dubbel) ook nog op 1… Txe5!

Werk aan de winkel dus en Sjoerd Hoekstra nam de uitdaging aan. Sjoerd is een oplosser uit het Friese Garyp, die echter ook al eerder fraaie composities maakte (zie bv. zijn 1^e EV driezetten 1985 (PB 3-87)). Uiteindelijk lukte het hem het probleem op de door Niemeijer genoemde punten te verbeteren. Dat hij dat deed zonder hulp van een computer is extra knap. Mijn bijdrage bestaat, zonder bescheidenheid, slechts uit het geven van aanwijzingen en de computer de aanvankelijke nevenoplossingen, duals en faalzetten laten oplepelen.

M.Niemeijer, Funkschach 1926

versie Sjoerd Hoekstra en Dolf Wissmann 2006

Mat in vier zetten

1.Tb7? (2.Lb8) Lb1! 2.Lb8 Dxa4!

1.Lg6? (2.Lxf4) Tf2! 2.Lxe4 Dxd5! (3.Lxd5 Txf4!)

1.Lf7! dreigt 2.Pe6+ Kxd5+ 3.Pc5+ Kxc5 4.Txc4#

1... Lb3 2.Tb7! + 3.Lb8 + 4.L(x)a7#

1... Td4 2.Lg6! + 3.Lxe4 + 4.Ld6#.

In deze stand is het geheel een rij naar links verschoven, is de witte economie wat minder (2 pionnen extra) en de zwarte beter (Paard en 2 pionnen eraf) geworden.

En de verleidingen die Niemeijer wenste, zitten er in en bovendien met maar één faalzet.

De extra variant is verdwenen en dat is nou typisch iets waar de meningen vaak over verdeeld zijn. Sjoerd vindt het een beetje jammer, maar ik denk dat zo’n variant de aandacht alleen maar van de hoofdzaak afleidt.

Meestal, ook hier, blijft er nog wel wat te wensen over. Zo is het jammer dan na 1.. Ld3 hetzelfde vervolg als na 1.-Td4 komt. Een kort vervolg op 1… Ld3 met mat op de 3^e zet bijvoorbeeld, zou beter zijn.

Het ideaal zou bereikt worden als de verleidingen 1.Tb7? en 1.Lg6? tot mat in drie zouden leiden als zwart niet over het ingrijpen van de dame op a4 en d5 (na respectievelijk 1.. Lb1! en 1.. Tf2!) zou beschikken. Voor wie deze verbetering nog wil verbeteren zijn er dus nog mogelijkheden.